KHUYẾN TU

Vật chất là ác, giáo-lý của cái có là ác, tứ-đại vạn sự là ác, thân trẻ nhỏ là ác ; vậy chúng ta muốn sống an vui, thì phải bỏ xuống cái ác mới được.

Có một chàng trai trẻ kia con nhà lương thiện nghèo khó, thấy mình thua sút người ta, nên ráng công trồng tỉa, cực nhọc khó khăn, mới kiếm được chút ít tiền dư ; cậu ta liền mua sắm quần áo, giày mũ, và một cái đồng hồ vàng tốt đẹp.

Một buổi chiều nọ, cậu mặt đồ mới tốt, đeo đồng hồ nơi tay, ra đi xóm dạo ! Đi được một đỗi, cậu nghe phía sau lưng có tiếng chân người chạy ; nhìn lại xem, cậu thấy có một tốp năm người, tranh nhau rượt theo cậu ! Họ vừa chạy vừa nói với nhau, kìa chiếc đồng hồ đeo nơi tay nó đó.

Bấy giờ hai bên đường đi, trong bụi rậm, cậu lại nhận thấy có hai tốp người ẩn núp, đang chen vẹt bước ra, họ chăm-chỉ ngó ngay bộ áo quần giầy mũ, tốt mới của cậu, mà xầm-xì tranh cãi với nhau, nói rằng : cậu ta là người giàu sang danh vọng.

Thấy biết cơ nguy, khó bề trốn tránh, cậu cởi phăng ngày áo quần giày mũ, với chiếc đồng hồ vàng, bỏ lại giữa đường, rồi vụt chạy. Chạy được mươi bước, cậu nghe phía sau la hét dữ-dội, ngừng lại ngoái xem, cậu thấy bọn người cầm  dao, phía sau chạy đến, toan giựt chiếc đồng hồ, phải bị kẻ cầm cây núp trong bụi, nhảy ra đánh đập, đồng thời bên kia  người cầm súng, chận bắn liên thinh. Họ càng xáp cận với nhau, kẻ nào cúi xuống giựt đồ, là liền chết gục. Họ hăng-hái kịch chiến với nhau, sau rốt một đống thây người nằm ngang ngữa chật đường ! Kẻ thì đã chết, người lại bị thương, đồng hồ bẻ nát, áo quần giày mũ, nhuộm máu, rách tan-hoang ! Thật là một cảnh quả báo rùng sợn của sự tham lam, cốt nhục thương tàn, đồng loài giết hại. Họ mãi tranh nhau vật chất, rốt cuộc rồi người mất vật hư của cải ghét bỏ cái tham-lam, nó không ở với ai, nó lại giết người ta thêm nữa.

Chàng trai trẻ được thoát nạn, bấy giờ kinh tâm tán đởm, sợ đổ mồ hôi, khắp mình run-rẩy ; biết mình may mắn, nhờ trí lẹ khôn ; sống được, bởi nhờ không tiếc của ! Cậu mau chơn trốn chạy về nhà, mà trong tâm mãi sợ lo hồi-hộp, cậu nhận ra thấy mình quá ác, cũng vì tánh trẻ con nông-nổi, ham khe-khoan bẹo nhử đồ vật, để cho bao nhiêu người phải chết vì cậu ! Chính cậu là kẻ sát nhân, vô tình  mà nên tội ! Cính vật-chất là món giết người ghê-ghớm.

Bấy giờ cậu mới nằm đêm suy nghỉ rằng : những kẻ ấy họ chết là tại nơi họ tham ác, mà cái tội tham ác ấy, là do nơi cậu ham sắm đồ vật. Như thế là đồ vật giết người, đồ vật là món ác, cái tội ác ấy, bởi nơi cậu; tức là cậu giết người vậy ! Cái án giết người này, xưa nay chưa ai truy tìm ra thủ phạm, chưa ai từng nhận ra cái ác từ đâu. Chữ viết á tâm, cái món che đậy chơn tâm là vật chất, còn người tạo tội là kẻ tham ưa, do đó mà kẻ si ngây phải bị chết khổ vì nhau.

Chàng trai trẻ ấy xét thấy mình, chẳng khác kẻ rèn dao sắc bén đốc xúi đưa cho họ chém giết nhau ! cũng như một kẻ kia oán ghét loài người, muốn mượn tay họ giết họ với nhau, nên bày mưu kế nơi đồ vật tốt, để cho họ hại nhau ; khác nào như người nọ đúc gươm sắt bén, đâm chém giết người, mà thiên-hạ mê-muội hểu lầm cho rằng tự người chết, hoặc cây gươm là tội ác, mà chẳng bao giờ biết truy tìm ra thủ phạm, tội nhơn, là kẻ tham sắm muốn ưa, tạo nên đồ vật tốt hay, khéo xảo, để gạt-gẫm con người nhỏ dại, cho họ chết thảm hết vì nhau ! Thật là tội-lỗi, tội lỗi thay cho sự giết người không vấy máu, cái giết chẳng tự tay đâm, cái giết ấy mới phải to lớn đông nhiều hợn hết.

Bấy giờ cậu mới biết ăn-năn, mà hồi nghĩ lại những lời cha mẹ dạy : “Đời là cõi sắc bén gươm dao”, là cõi mà họ đốc xúi sự giết hại cùng nhau, “Đời là ổ chết”, ai vào đo,  khácnào bị té xuống hố gươm đao, phải rã rời xương thịt.

“Đời là nguy hiểm, nguy hiểm nhứt cho tánh mạng là vật-chất, tốt đẹp, bao vây. Người trong đời là kẻ bị vây, trong giữa vòng binh khí mà ai ai cũng là giặc nghịch của mình hết; cho nên mạng người là trong sự rủi may nháy mắy giây lát, cuủa hơi thở cầm chừng, liều mạng nhắm mắt cầm cương ý dục. Đời là chổ chết, ai cũng giết hại ta cả, hoặc tự họ giết, hoặc xúi người giết, mà chúng-sanh là kẻ đã quen chịu sự chém giết chết sống lẫn nhau; họ xem coi sự chém giết ấy, bằng cách thỏa mãn hài lòng vui hạp ! Như thế thì làm sao cho kẻ muốn sống đời ở được, mà không phải là tìm đường giải-thoát xuất-gia, để lo cho tánh mạng mình trước đã ”.

Trong đời có lắm kẻ hiểu lầm từ-thiện, là chẳng tự tay giết người, mà người ta quên rằng : sự tạo sắm gươm đao vật tốt, là có khác nào để đưa xúi bảo kẻ khác giết hại nhau. Vậy nên chúng ta muốn sống đời tốt đẹp, thì đưa mãi tạo ra vật chất tốt đẹp cao sang. Chúng ta đừng để cho kẻ nhỏ dại hiểu lầm, mắc mưa, của vật tốt. Chúng ta chẳng nên làm những việc vô ý thức, giết người mà không hề biếtt nhận tội. Tội nghiệp cho kẻ chết kia, bị sắc tốt mê hoặc, đua nhau lo tìm chết, mà nào họ có hiểu biết nguyên nhân từ đâu ?

II

Trong đời cũng có ít người hiểu rằng : phải tu tạo vật-chất tốt đẹp, cao sang, dư hơn, quyền qúy, trang-sức cõi đời se sua lòe-loẹt bên ngoài, cho là hạnh-phúc, mà quên rằng : trong đời đâu có trẻ nhỏ dại nào, mà lại chẳng tham ăn món ngon vật lạ, để tránh khỏi chất độc. Trong đời ai mà không tham, cái tham là sự bẹo nhử cám dỗ của vật-chất. Cũng vì thế mà kẻ trộm cướp kia mới nói rằng : tại chủ nhà khoe-khoang, tại đồ vật tốt đẹp xúi bảo nó ; chở tự nó vốn đâu có cái trộm cướp tham-lam.

Có một ông sư già kia, đã đi xuất-gia tu theo Phật, mà còn một sự tham muốn bên ngoài, không thể cắt đứt sự tham muốn được, ông trở ra thế làm ăn mua bán, ông cất nhà tốt sắm đồ vật xinh, bên ngoài Phết sơn bóng láng. Vì vậy mà ông phải khổ tâm giữ-gìn lo sợ. Vừa làm ăn khá là bị trộm, lâu lâu lại bị cướp, nhà hư sữa lại, vật hư sắm lại, thân ông thêm bị kẻ cướp đánh đập hành phạt, thế mà ông mãi chưa tỉng ngộ, vẫn còn lo tạo sắm.

Ông thường nói với lối xóm rằng : ông là ngừi tu, ông là đệ-tử Phật. Ông nói như thế để cho ngừơi ta thương, để cho người ta tin cậy và đừng có ai trộm cướp của ông ! nhưng ông đâu có hiểu được tâm-lý của kẻ trộm cướp; chúng nó nói rằng : chính ông dạy chúng nó trộm cướp; ông xúi chúng nó tham, ông làm cho chúng nó bị bắt bớ, đánh đập, tù rạc và chết khổ. Chúng nó oán ông, và hăm he có ngày sẽ giết ông, đoạt hết của một lần, để cho không còn sự đốc xúi chúng tham-lam trộm cướp nữa.

Chúng nó nói rằng : cái tiếng tu của ông ấy; có khác nào là để cho người ta lầm mình, và không ai nỡ bắt tội mình, để cho mình dễ bề tư-do gây sanh ác tội, xúi họ giết nhau, to-tát lớn đông nhiều, mà lại chẳng bẩn tay ghê ghớm. Người ta có biết đâu rằng : sự giết người không bằng tay chân ít nhỏ, không bằng lời nói lớn tội hơn, mà là bằng tâm lý giết người vĩnh-viễn. Kẻ nào mê hoặc tâm-lý của chúng-sanh, ấy mới là người trọng tội, cái tội đời-đời mãi mãi, chính kẻ ấy mới là người đáng tội !

Thế nên sự tu thế nhứt của loài người, là phải đừng tham-lam vật-chất. Không tham-lam vật-chất, thì khỏi sân giận ganh đua, và si-mê dốt học. Mà cần phải biết rằng : tham muốn là nguồn gốc của chiến-tranh, nguồn gốc của sự chết khổ, và nếu xung-quanh ta họ chết khổ với nhau, thì ta có đâu được sống yên vui một mình; việc tham muốn ấy tức là ta hại ta ! Nghĩa là vật chất hại cả chúng-sanh đó, chớ vật-chất là món vật ác vô tri, thì có biết chi, mà tha chừa riêng ai được.

Kẻ nào nắm lấy lưỡi gươm, ôm siết nó chặt vào mình, thì sao lại chẳng bị thương chết thảm, tự mình giết mình, đau khổ lấy mình.

Vậy muuốn được sống yên vui, thì chúng ta phải mở tháo buông ra vật-chất tốt-đẹp, đừng lòng tham muốn. Chúng ta nên phải biết rằng : cái sống yên vui, là do sự trung-bình, chớ chẳng phải nơi thái qúa bất-cập.

Đời là cõi ác, đời là chỗ chết, vật-chất là nắm đất chôn thây, loài người là kẻ chiến-tranh, tâm người là khổ, trí người là rối, thân người là chết, tánh người là ác. Tánh ác là tánh của vạn-vật, mà loài người sanh ra từ nơi tứ-đại, vạn-vật, vật-chất, cái có. Thế nên giáo-lý của duy vật là phải ác. Vậy những ai muốn tu, làm người từ thiện, thì phải vượt qua khỏi đạo người trong vật-chất, mới gọi được là bậc siêu-nhân. Siêu nhân là kẻ không còn chết khổ trong vòng tứ-đại.

III

Người tu từ thiện yếu đuối, mà còn ham se-sua chưng diện, sang trọng, phong lưu; người ấy mãi lo tạo sắm dư nhiều, để xúi bẹo kẻ ác, cho kẻ ác tham-lam cướp giựt của cải, và giết hại đến hư thân mạng họ.

Kẻ ấy thật là lếu qúa chưa rõ cái tu, từ thiện, là chi cả. Họ càng tham muốn, chúng càng giựt ngành, họ càng sống, chúng càng giết, họ càng khóc, chúng càng cười, họ càng nhịn-nhục, chúng càng khinh khi, họ càng làm, chúng càng phá, kẻ ấy giống như người say rượu, quay múa khóc la. Họ mãi lạy bái kẻ ác tham, mà chúng không cảm động chút nào, lại còn phải bị thêm, những sự hành hà thảm họa.

Có một ngườin yôi tớ kia, giữ bò cho chủ; mỗi buổi lừa ví đi cho ăn, nó tắm rữa bò sạch sẽ, nó cắt cỏ để dự trữ qua tháng khô, nó sữa soạn chuồng bò chắc- chắn, nó vái cầu Trời Phật, cho bò nó sống hoài mập-mạp, cỏ đừng thúi, chuồng đừng hư, chủ nó đừng rầy. Nhưng càng làm siêng năng, chủ nó càng quở phạt liền liền. Bò nó có ngày bệnh chết, cỏ của nó bò khác sẽ ăn, chuồng bò của nó ngày kia phải gãy, thế nên chủ nó không thương nó chút nào hết, dầu nó có cực nhọc đến đâu, cũng không có món chi là của cải của nó, hay là của chủ nó.

Tội nghiệp cho nó, bị bán mọi chung thân, từ thuở nhỏ, nó ở mướn không một đồng tiền, mà chủ nó lại còn đày khắc đánh nhập, khi họ chết đi, còn bắt nó chôn sống đem theo dưới đất.

Kẻ tôi tớ ấy là ý dục, bò đó là xác thân, cỏ đó là món ăn, chuồng kia là nhà cửa, nó biết cầu vái Phật Trời là nó có tu, chủ nhà là kẻ tham-lam tội-lỗi.

Trong đời có hai hạng, ác thì phải thaật ác mạnh, thiện thì phải thật thiện yếu ! Nghĩa là không tu thì phải theo vật-chất hoàn-toàn, liều mạng chết khổ vì trối kệ, tới đâu hay đó; còn to thì phải đúng tinh thần hoàn toàn mới chắc hưởng sự yên vui được. Cũng chẳng vậy, thì tinh thần vật-chất phải bằng nhau, hay tinh thần phải nhiều hơn vật-chất, chớ tu hiền yếu đuối, hay thường nhịn, mà lại sắm lo vật tốt, có khác nào làm để xúi trộm cướp nuôi trộm cướp, như người chứa trộm cướp, rước trộm cướp vào nhà, tập cho kẻ ác quen tay được mợi, để làm gương ác hại đời, xúi-giục sự gian tham, cho nhân loại; khác nào là lòng ác ghét người, tâm-lý ấy là sự giết hại chúng-sanh, để cho ta và người thảy đều chết khổ.

 Cũng vì thế mà xưa kia đức Phật có nói : kẻ si-mê làm ác không tự biết, ác ấy lớn vô cùng vì nó làm mãi không ngừng ! Có khác hơn người trí huệ bằng có lỡ phạm sái quấy, thì họ nhờ có trí mà tự biết ăn-năn chừa bỏ, chẳng dám làm thêm. Kẻ trí mà phạm tội thì dầu nhẹ cũng phạt nặng, vì vậy mà ít làm tội. Còn kẻ si-mê làm tội nặng tuy phạt nhẹ, mà nó làm tội nhiều, nhiều mãi. Kẻ trí-huệ có lỗi quấy là họ rất khổ tâm, chớ người si-mê khi làm ác, thì phải bị chết luôn cả vừa thân mạng.

Ngưòi ta ở đờinếu không tu, thì khó sống an vui, mà tu sái phép, thì lại càng khhó sống an vui hơn nữa. Vậy nên chúng ta phải thật chơn tu chín-chắn, tu để làm dứt trừ chết khổ, chớ phải đâu, tu là để nuôi sanh chết khổ.

Như vậy là phải bỏ, sự tham muốn vật-chất cũng chết khổ. Trong lúc đang làm cũng chết khổ, sau khi đã có rồi, cũng chết khổ, lúc chưa có cũng chết khổ ! Chi bằng chúng ta hãy làm nuối sống vừa thôi, mới là không chết khổ.

Vậy chúng ta phải cần lo sự trau giồi tâm trí tu học, mới được sống vui hay hơn vậy.

Trong đời chúng ta đã không thể tin cậy nơi xác thân, vật-chất, không thể nuơng dựa theo xác-thân vật-chất được, thì sao chúng ta chẳng lấy trí tánh làm căn thân , lấy huệ chơn làm trần của cải, lấy hiểu biết làm mình, để cho được yên vui, hơn là lấy ý làm căn lăng-xăng chạy nhảy, lấy pháp trần làm của cải, giành giựt cái có có không không, lấy sự tưởng nhớ làm mình, chi cho khổ-nhọc, mãi-mãi đeo đuổi lậi theo cái có; cái sự, cái hình bóng thay đổi, cái tướng vô-thường, sanh đi, sanh lại, chết hoài, chết mãi, thật là vô ích qúa.

IV

            Kìa một cái cây, đầu đâm xuống đất, chân trở lên trời, cam chịu một chỗ trơ- trơ, mặc cho nắng, mưa, gió, bão hành phạt. Người thú hiếp đáp, hoặc bị bứng nhổ, bẽ gãy, xiên ngã, hoặc bị đốn cưa; mỗi nhánh bị chặt đi, mọc ra nhánh khác, cũng như thân nầy chết đi, sanh ra thân khác.

Đứng mãi một chỗ, không đường đi tới, chẳng cử-động biết đi, vì phải mắt miệng rễ cây ghim sâu trong vật-chất, chân nhánh chõi lại tinh-thần, ngọn ở trên trời cao không-không, còn gốc thì xuống đất thấp có-có; càng lúc-lắc, càng lún hoài, càng lớn to, là càng ăn sâu ghim tới mãi, nên không còn ai có sức thế gì, nhổ đem lên được, rồi thì chẳng bao al6u, phải bị đốn cưa ngã gãy.

Cây cỏ đi ngược, thật là trái lẽ, nên mới chết khổ. Cũng vì chết khổ, cây cỏ mới tiến đến thúvà người,đầu trên chân dưới, mới được đi đến bìng yên xuôi thuận ! Kìa cỏ cây còn bỏ mặt đất, vậy sao chúng ta chẳng bỏ vật-chất, đội lấy tinh-thần, cũng như đần chúng ta đang đội lấy trời không-không, còn chân chúng ta đang đạp trên đất có-có. Hôm nay chúng ta đang sống yên vui, bởi đầu trên chân dưới, thì lý nào chúng ta lại lộn ngược, đi bằng tay trở xuống, để phải lộn ruột điên đầu, té đau chết khổ, như lúc buối ban đầu.

Một em bé mới sinh ra đầu quay lộn xuống, khi nằm đầu chân ngang kế đến tập ngồi xuống và đi, đầu trên chân dưới; trình độ mỗilúc lớn dần cao loên, nên nó phải cất đầu y như thế.

Hơi khói nhẹ bay lên trên cao, đồ vật thấp nặng nên phải rớt xuống; trong võ-trụ đã có phân chia trên dưới, vậy nên chúng ta phải cần phân biệt, để bỏ cái dươí, bước lên trên, mới là xuôi thuận.

Đất vốn chẳng cho ai chui xuống, thử chúng ta chun xuống hang hố vũng lầy, tức thì bị ngộp, phải trồi lên, không ở đặng; con cá kia còn ngớp nước, con dế nọ cũng bò lên; mặt đất thì đặc dẻ, săn cứng, không cho chân ta lún xuống, còn trên cao không-gian bao-quát, đang ngoắc réo đợi chờ ta, thế là chúng ta không nên xoay lưng, úp mặt vào vách tường đất mãi, mà sự thật là ta phải ngó tới, đi tới cái không, cái cao. Tới một ngày kia chúng ta chết bỏ đi thân tứ-đại nầy, thì còn là một vầng khói bay cao, bay cao lên trên không-gian không sở trụ vậy.

Đất là vật có thể chất, đất vốn dơ nặng và bao giờ cũng ở dưới thấp, vậy chúng ta không nên khòm cong cúi xuống, nắm núi dính dơ, mà phải nên ngay lưng, đứng thẳng lên cao, đi tới.

Chúng ta nên nhớ rằng : Trời không, đất có, là mênh mông, đất là tấm vách, như thế thì, chúng ta không thể đi tới đất, tấm vách đặng, vì đất có nó sẽ cản đường ta. Chúng ta muốn lên trời không, muốn đến với trời mênh-mông, thì phải bỏ ra tuôn xuống cái đất có ấy.

Đường đi thì trên mặt đất, ta vẽ đường thì vẽ trên tấm vách tường. Vậy nên chúng ta phải lo tu, tu mà đi trên mặt đất, đất là món lợi, đất là tiếng danh ; tu để đừng cho ngọc ngách ngang nhau, tu là đúng lẽ đầu trên chân dưới, mới đi tới nẽo cao siêu, sống mãi vui hoài tốt đẹp.

Tu để phủi sạch chân dơ, bước lên giường ngủ nghỉ; tu để xức thuốc băng bó chữa bịnh ghẻ tham-lam ung độc nơi thân. Tu là tắm rửa thân dơ dáy, lem lấm bụi trần. Tu để sống trước, và sau lại được yên vui. Vì ai cũng phải sống, mà sống khổ thì ai không sống được.

 Ăn ít no dai !

Người ta tu tuy làm ích ăn ít, mà được sống yên vui, qúy hơn sự mãi lo tham muốn dư nhiều, để cho chết khổ, chẳng an thân, bị cướp giựt, đã nhọc công, lại còn sợ-sệt. Thế nên chúng ta phải lo tu, tu là quan trọng cầu yếu hơn hết, tu là lẽ chánh hơn hết.

Cũng như đạo-đức, là cần-thiết hơn cả xã-hội, gia-đình, cơm ăn, chỗ ở, áo quần, thuốc uống, cho thân nữa vậy.

Sự tu hành  thật là êm ái, dịu-dàng khỏe- khoắn hơn là pháp-luật hình phạt. Pháp luật hành phạt kẻ không tu, sao chúng ta chẳng theo ý pháp-luật, hãy tu hết, để cho pháp-luật, nghỉkhỏe, không còn pháp-luật. Chúng ta không tu, làm khó khổ kẻ cầm pháp-luật, và hay hơn là sự bị phạm luật pháp hành phạt.

Chúng ta ai cũng sợ đia-ngục, nhưng sao lại chẳng bước tới thiên-đàng. Tại sao chúng ta chưa chịu đứng trên pháp-luật, đầu trên chân dưới; đi trên vật-chất, ở dưới tinh-thần, tu làm chư Phật, đầu đội trời chân đạp đất mà đi ? Tức là đầu đội thiên-đường chân đạp địa-ngục còn chúng ta ở nơi khoãng giữa làm Phật, là người giác-ngộ sống bằng kinh-nghiệm.

V

 Cũng vì cái ác vật-chất, con gnười mới tham trượt, có ác trược mới tôn trọng sắc thân, thương thân mình lại ghét thân người, lòng duy kỷ càng nuôi to lớn, cho nên con người, mới tội lỗi mê-muội. Càng mê-muội, càng chìm đắm với thân sắc, hết thương đến ghét, hết ghét lại thương, mừng giận đổi thay, buồn vui lẫn lộn, ưa chán mãi liền, tình-dục làm tội lỗi con người, khi an ủi lúc hành phạt không ngừng gi1n-đoạn. Cũng vì tình tội mà chúng-sanh lầm nhậm xác thân tứ-đại, vật-chất, sự nghiệ, làm ta, của ta nào biết đâu danh-từ, giáo-lý, địa-ngục, ngạ-qủi, súc-sanh, A-tu-la, nhơn, thiên là chi/ Người ta lầm tưởng những tên gọi sau khi chết, hay như thân ta1m chân, mới là con vật, khác với người ! Chớ không rõ sắc thân là vật, vật-chất tứ-đại, dầu hay chân, hay tám chân, cũng là sắc-thân, thân vật-chất, thân vật in nhau một loài, mà trong sắc thân ấy, có chứa tên chữ; thiên, nhơn, A-tu-la, súc-sanh, ngạ-qủi, địa-ngục.

Thân của Trời, người, thần, súc-sanh, ngạ-qủi, địa-ngục, chớ đâu phải thân là trời, người thần, thân súc-sanh, ngạ-qủi, địa-ngục ! thân như nhà, trong nhà ấy, có chứa tâm hồn, giáo-lý, danh-từ nào trong đó; tức gọi là thân của tâm hồn đó dầu thân tám chân, mà có chứa lòng nhơn, thì cũng gọi là thân người. Cái thân tốt xấu bênngoài là như sự phết sơn nắn vẽ, chớ có lợi ích chi đâu ? Sự thật như vậy, giá-trị nấc thanh của con người, là ở tại nơi danh-từ giáo-lý, mà biết bao kẻ hiểu lầm; chúng-sanh là tâm-trí, mà ngược lại tưởng là sắc thân nân mãi chui tìm khốn họa, ấy cũng vì vật-chất mà ra cả.

Lắm kẻ chết đuối với thú mê-ly, lắm người không có tiếng thân người nơi thân hai chân. Lắm kẻ mãi tô đắp cho thân, lắm kẻ chết đi, lại mau tìm sanh nơi tốt đẹp bên ngoài lầm lạc ! Lắm người phải chịu qủa báo hành phạt, vì nghiệp tham-lam. Nói cho rõ bao nhiêu cảnh ngộ trong đời, có ra là do vật-chất. Cõi đời còn có là do cái ác. Kẻ mà muốn có cõi đời, thâu giữ chấp lấy, là đã bị mê hoặc. Người ấy rồi sẽ thất bại, không còn hy-vọng, họ sẽ khổ sở điên cuồng, tự vận liều mạng, uổng công vô ích ! Đời là cõi ác trược đời-đời, thế mà có kẻ kia lại nói, tôi chỉ muốn làm con ma đó ở hoài giỡn chơi nơi đống rác đó, chẳng cần hưởng món chi hết ! Những người ấy tâm hồn bị chôn trong trần bụi, chết ngộp trong cái vỏ khổ của hòm chôn, là bởi sự hiểu lầm nơi sắc thân vậy ! Sống làm người ta, thác làm ma, nhơn là sống, vô nhơn là chết ! Có người lại lấy thân của người, mà đắp cho thân mình, sái quấy tội-lỗi, để vui chịu tâm chết, mà làm ma. Nghĩa là tâm họ đã thác rồi, đâu còn sống, nào có ai dám thấy nhìn họ, và đâu có biết đến họ nữa. Có nhiều chúng-sanh hay làm cho xác thân ra vẻ tốt đẹp, mà trong tâm thì ma-quái, sự ấy có khác nào lò thịt bằng tường ngói, bên ngoài, tô vẽ trang-nghiêm, mà bên trong là chứa sự ác dơ đủ thứ ! Chớ ít có ai mà được trong ngoài như nhau.

 Trong đời ít ai đước hiểu rằng : Tiên Phật ở nơi rừng núi vườn cây, như  nai vượn, sắc thân vất bỏ xấu-xa, mà tâm hồn trong sạch. Người ta mảng tưởng Phật Tiên là thể diện, sắc thân của cải, nơi giữa chốn yêu ma qủy-quyệt, nên có người hăng-hái đến nổi phải lũi vào sâu, và tới mãi trong vòng tù tội. Đời nào cũng đua chen vào khám tối, kiếp nào cũng lấn lướt tới ngục-môn, để làm tù tội mãi mãi, báo đời thiên-hạ, làm khổ quan tòa. Có kẻ lại tự xưng ma quái, loài vật, của thiên-hạ, làm cho ai ai cũng sợ chạy, nhờm, ghớm cho cái ngông càn khác mặt ! cũng có kẻ xưng mình tiên Phật rồi, khỏi cần tu nữa, họ bỏ Tiên Phật đi làm ma qủy (láo-khoét bịp người.)

Họ hủy-báng kẻ đang tu, gọi đó là còn chúng-sanh (nói để tự xưng)  mới còn tu, mà họ quên rằng : Chúng-sanh tu, chúng-sanh mới được thành Pah65t ! Cũng có kẻ tưởng lầm, mình tu, là phải làm khổ thiên hạ, phải lo đời, tham muốn của-cái vợ con người ! Chính người đã làm cái việc không đời, không bền dài, mà không tự hiểu; nói quấy mà cho là phải, giống như kẻ chết, thành ma tác quái hại đời hiện tại ! thật đáng thương xót thảm hại cho quá ! Những kẻ ấy chưa nhận rõ mình là tay sai của cái ác ! Vật-chất tiêu hoại đổi thay mãi mãi, và họ cũng bị chết khổ trung-thành, lăn-lộn theo như cái ác, không sai chạy.

Những kẻ ấy họ quên rằng : hành vi của hõ sẽ phải phản bội lại họ, kẻ khác sẽ hại họ, gươnh ác quấy ấy hại lại họ. Họ liều mạng, xem mình như vật-chất tứ-dại chết trơ, như cái ác, nghĩa là họ phải ác, và ác mãi, để phải chịu chết khổ mãi, tới đâu là tới, trối mặc rủi may, mất còn thây kệ.

NÓI TÓM LẠI :

vất-chất là vị ác thần hung bạo, chúng-sanh là tay sai con cháu. Từ xác thịt đến linh-hồn, đều bởi ma vương sanh tạo. Tài hay trí giỏi, vật khéo, thân xinh, từ trong thân, khẩu, ý đến bên ngoài sự vật, cảnh ngộ thời duyên, chúng-sanh vạn-vật các pháp, cõi đời ác trược như hầm ma, hang qủy ... Thảy đều do nơi sự bày bố của ác thần vật-chất, biến sanh hóa tạo. Chúng-sanh, sanh trong đời, giao phó tánh mạng mình cho vị ác thần điều-khiển, sử-dụng, họ như những con cừu non, ngoan ngoãn với người chăn; họ sống bằng vọng tưởng, bằng tham muốn, bằng ý dục, không còn lý-trí quán xét chi cả. Cái thân của người, như cái hố sâu đời đời kiếp kiếp, họ sống để chịu sự già bịnh, như vách đất lâu năm, rớt sụp từ lần; ở nơi đó ăn lấy lá mục khô rơi, của từ đâu đâu trên cao ban xuống; uống lấy nước mưa, như của đấng tạo-hóa nào cho họ lầm tưởng là con cưng của một ông chúa tể ác thần sống mãi. Người mãi sống trong hố hang; thân xác, hết thức rồi ngủ; ngủ rồi thức, không tự chủ, không kiến thức, không thụ động ; đành ở trong bóng tối, chỉ biết lo việc uống ăn, chịu bịnh hoạn, lạnh lẽo, âm thầm, ác trược, mà không biết chi là sự thật, của võ-trụ mênh-mông bao-quát. Nơi trong ấy có người chỉ biết cái ác, phải ác, phải sống, phải có vật-chất, phải làm tội, không bao giờ chịu ngó trước xem sau, của sự nay vầy mai khác.

Trong đời lắm kẻ mà còn như vậy, trách gì không tai nạn, không khổ-sở nhọc lo cho tất cả. Những người ấy chưa được rã: có đạo, mới có đời, đạo-đức mới là đời đời vĩnh-viễn, người tu hiền hết là được, chớ tội-lỗi hết, ắt chẳng xong ! người mà hiểu ngược rằng : có đời mới có đạo, có khác nào xúi người ta làm ác gây tội : mặc cho ai tu, mặc cho ai cứu độ, mặc cho ai từ thiện, còn người ta ác thì phải ác, phải làm khổ hại người; nhờ có kẻ ác người kia mới tu, nhờ kẻ giết hại, người kia mới có cứu độ, nhờ có kẻ gian tham, ngưòi kia mới mau thành Phật, kẻ ấy làm cho người kia trau-dồi đức hạnh, còn kẻ ấy thì kham chịu thiệt-thòi, làm ác quấy ma- vương phá đời mãi mãi, để chịu khổ mãi mãi.

Kẻ nói có đời mới có đạo, kẻ ấy có biết đâu rằng : người ta tu hết là được, chớ ác hết ắt chẳng xong. Họ xúi người ta làm ác, là để giết hại lại họ, họ khó mà được sống chung cùng thiên hạ. Kẻ ấy như người đã chết, và chỉ biết kiếm tìm sự chết mãi.

Vậy những ai trong đời, thấy mình cần muốn sống thì phải nên biết rằng ; có đạo đức mới có đời đời, đời đời không phải tham đắm, nơi vật-chất xác thân, mà là bằng đạo đức tinh-thần vĩnh-viễn.

Vậy thì chúng ta phải nên tu hết.

Tổ sư Minh Đăng Quang